1. Lễ cúng bổn mạng

Thông thường, lễ “cúng thần bổn mạng” từ ngày 4 đến 16 tháng Giêng, tuy nhiên thời gian tập trung đông nhất là vào tối mùng 8 tháng Chín, vì đó được coi là ngày “gia tiên giáng trần”. Ở một số địa phương, tục “cúng thần bổn mạng” còn được thực hiện suốt tháng Giêng.

Lễ “Bổn mạng” được cúng tại trang ông, bà và thánh tổ – một loại tranh do các nghệ nhân làng Sình (xã Phú Mậu, Phú Vang, Thừa Thiên Huế) vẽ nên. Mục đích của lễ “cúng bổn mạng” là cầu mong cho người nam hay người nữ được vẹn toàn, thoát khỏi những “tai họa”, rủi ro trong cuộc sống hàng ngày, cầu mong những điều tốt đẹp trong năm. Nói cách khác, hãy cầu nguyện để được bảo toàn mạng sống.

2. Lễ vật cúng bổn mạng

Lễ vật cũng rất đơn giản, chỉ có hoa quả tươi, bánh trái, rượu trầu cau, một đĩa xôi và một đôi hoa tre. Nếu như hoa giấy Thành Tiên được thờ ở bàn thờ bếp thì hoa tre là vật phẩm không thể thiếu trong lễ cúng thần thánh đầu năm. Hoa tre được làm bằng tre tươi, to bằng đầu đũa. Một đầu được vót thành nhiều sợi mảnh rồi vò lại cho tròn, nhuộm thành những bông hoa màu đỏ, hồng, cam hoặc vàng. Một đầu được vót nhọn để cắm vào bát xôi.

Gia đình nào theo đạo Phật tức là “gửi gắm cuộc đời” của mình cho Quan Thế Âm Bồ tát, lễ bổn mạng gồm xôi, hoa quả, bánh kẹo và một đôi hoa tre. Sau 60 tuổi không còn phải làm lễ “cúng bổn mạng” nữa.

Ngay từ tháng 11, tháng Chạp, người dân đã chuẩn bị tre, nứa, chọn tre làm hoa. Để làm hoa tre, trước hết phải chọn tre tươi, sau đó chặt tre thành từng khúc dài khoảng 20 cm, hình tròn cỡ đầu ngón tay cái, sau đó dùng dao rựa nhọn để mài tre. Dấu càng sắc nét thì đường tre càng sắc và càng cong. Sau khi các cọng tre vót tròn, dùng tay vê cho những bông tre tròn hơn, phần đáy nhọn để khi cúng có thể nhét gọn gàng vào đĩa xôi.

Hoa tre được nhuộm đỏ gạch, sen, vàng đậm để người mua lựa chọn theo sở thích. Thông thường, người mua chọn màu đỏ nhiều hơn vì cho rằng đầu năm sẽ gặp nhiều may mắn, mọi thứ “đỏ rực” như hoa trúc.